4a. Energiefabrieken – samenvatting

Als de meer volledige uitleg te lang en ingewikkeld is dan heb ik hieronder nog een samenvatting gemaakt die in het kort aangeeft hoe je lichaam energie maakt en waar het bij ME fout zou kunnen gaan (denkt men ondertussen in de onderzoeken te zien, maar de onderzoeken staan nog aan het begin).

Wil je wel de uitgebreide uitleg lezen? kijk dan even bij: 4. De Energiefabrieken

Metabolisme

Je lichaam maakt energie van vetzuren en glucose. Deze komen van jouw voedsel vandaan (koolhydraten worden glucose en vet worden vetzuren).

De energie in je lichaam wordt gemaakt in de cellen van je lichaam, bijvoorbeeld de cellen van je spieren als je kracht wil zetten.

In elke cel zitten HEEL VEEL fabriekjes. Elk fabriekje maakt energie voor jou.

Om energie te maken moeten de koolhydraten en vetzuren omgezet worden in energie OF verbrand worden tot energie. Buiten de fabriekjes is een soort oplader die de glucose omzet in energie. In de fabriekjes worden de glucose en vetzuren verbrand tot energie.

Voor de verbranding in de fabrieken is dus een brandstof nodig (de glucose en vetzuren), zuurstof (die je inademt) en warmte (van je lichaam).

Je voedsel wordt dus vetzuren en glucose en deze worden naar de fabriekjes gebracht. De vetzuren worden met kruiwagens de fabriek binnen gereden. Deze kruiwagen heet: carnitine (vandaar dat je dit supplement kunt proberen).

De glucose wordt voor de fabriek afgezet en moet daarna nog via een kraan de fabriek in worden gebracht.

Bij ME is in onderzoeken gezien dat het mogelijk kan zijn dat deze kraan stuk is! Dat betekent dat de glucose niet goed de fabriek in kan komen. Er komt soms niets, soms een beetje en soms wat meer glucose door de kraan (afhankelijk van hoe erg je ziek bent), maar de kraan lijkt niet meer voluit open te kunnen gaan.

Als er niet voldoende glucose de fabriek in kan komen dan kan de fabriek dus ook niet voldoende energie produceren voor jou om op te functioneren.

Anaerobe drempel

Onder de anaerobe drempel maak je voor een deel energie zonder zuurstof te gebruiken (anaerobe betekent zonder zuurstof). Dit gebeurt buiten de fabriek bij de ‘glucose oplader’. In de fabriek zelf wordt wel energie geproduceerd met zuurstof, maar er worden daarbij voornamelijk vetzuren gebruikt om energie van te maken. Voor het produceren van energie uit 1 vetzuur is meer zuurstof nodig dan voor het produceren van energie uit 1 glucose, maar uit 1 vetzuur kun je wel veel meer energie produceren dan uit 1 glucose.

Zolang jij dus geen heftige activiteit onderneemt en onder je anaerobe drempel blijft kan de fabriek je vetzuren in alle rust verbranden tot voldoende energie om je rustige activiteiten vol te houden. De kraan van de fabriek staat wel een heel klein beetje open, dus er gaat ook wel een beetje glucose de fabriek in om verbrand te worden. Tegelijk wordt er buiten de fabriek dus ook glucose omgezet in energie via de oplader. Daar is geen zuurstof voor nodig en het levert niet heel veel energie op, maar genoeg voor je huidige activiteiten.

Het oplader systeem is dus niet zo’n heel goed systeem, maar het levert voldoende energie op voor het moment, samen met de energie uit de fabriek die vooral is geproduceerd met de vetzuren.

Ga je boven je anaerobe drempel bewegen dan heb je dus meer energie nodig. Je doet een behoorlijke activiteit en hebt meer energie nodig.

De oplader buiten de fabriek is niet meer genoeg en je hebt ook niet meer genoeg zuurstof om de vetzuren in de fabriek te verbranden tot energie.

Je gaat sneller ademhalen, zodat er meer zuurstof in je lichaam is en je stapt over van het verbranden van vetzuren naar het verbranden van glucose. De verbranding van glucose is namelijk veel efficiënter en je hebt minder zuurstof nodig. Helaas levert 1 glucose wel wat minder energie op dan 1 vetzuur dus de fabriek moet flink aan de slag en er is veel glucose nodig!!

De kraan van de fabriek gaat open, zodat er zoveel mogelijk glucose de fabriek in kan stromen voor de verbranding naar energie.

Stress-systeem

Als de kraan stuk is dan komt er dus niet voldoende glucose in de fabriek op het moment dat je lichaam het wel nodig heeft.

Wat nu? Je lichaam heeft gelukkig een ingenieus systeem en we noemen dat ook wel het ‘stress-systeem’. De benaming is niet helemaal juist, want het werkt ook als je geen stress hebt, het werkt altijd als je energie nodig hebt en dat heb je de hele dag nodig. Je stress-systeem staat dus altijd aan. Maar als je een energie tekort hebt (bijvoorbeeld doordat je kraan stuk is) dan werkt dit systeem extra hard.

Het stress-systeem maakt adrenaline en cortisol aan en deze hormonen zorgen ervoor dat je spierweefsel en eiwitten gaat omzetten in glucose. Er wordt dus extra glucose aangeleverd bij de fabriek en de oplader kan blijven draaien en er is voldoende glucose om via de kraan de fabriek in te gaan – maar…, de kraan was waarschijnlijk stuk en het gaat dus niet altijd even goed de fabriek in.

Ook gezonde mensen kunnen dit punt bereiken. Neem een ongetrainde marathonloper. Eerst loopt de marathonloper op glucose en vetzuren die aanwezig zijn, maar als die opraken dan gaat het lichaam (via cortisol en adrenaline) extra glucose vrijmaken uit spierweefsel en eiwitten. En als ook die glucose op is dan valt de marathonloper 4km voor de finish neer en kan niet meer verder. We noemen dat: ‘de marathonloper ontmoet de man met de hamer’.

Wat nu? De marathonloper kan een suikerdrankje drinken en vult daarmee de glucose aan om weer verder te kunnen. Bij ME patiënten heeft dat geen zin (als die kraan inderdaad stuk is), want hoeveel glucose je ook hebt – niet alles kan goed de fabriek in gebracht worden. ME patiënten storten dus in en moeten dagen herstellen voor ze weer door kunnen gaan.

Probleem adrenaline en cortisol

Probleem van het doorgaan op basis van adrenaline en cortisol is dus wel dat dit systeem spierweefsel en eiwitten gebruikt. Spierweefsel heb je nodig om te kunnen bewegen en eiwitten zijn bouwstenen voor je lichaam en zijn eigenlijk de stoffen die je cellen weer herstellen na een inspanning. Deze eiwitten en spiercellen mis je dus als je wil gaan herstellen.

Veel ME patiënten hebben de neiging om steeds op adrenaline en cortisol nog een tijdje door te gaan, maar eigenlijk maken ze daar wel hun lichaam verder mee stuk. Ikzelf doe het echter ook af en toe, omdat ik ontzettend verlang naar het  doen van een bepaalde activiteit.

Wat kan er gemeten worden?

• Bij de fietstest kunnen ze zien dat het zuurstof in je bloed niet gebruikt wordt, het blijft in je bloed. Het idee is dat als er geen glucose of vetzuren zijn om te verbranden dat je fabriekje dan ook niet vraagt om zuurstof en daarom blijft het dan lekker in je bloed zitten.
• De hartslag zegt iets over hoe inspannend een activiteit is voor je. Hoe inspannender een activiteit is, hoe meer zuurstof je fabriekjes nodig hebben. Om zoveel mogelijk zuurstof naar de fabriekjes te brengen ga je sneller ademhalen en gaat je hartslag omhoog (zodat het bloed sneller gaat stromen richting de cellen met daarin de fabriekjes). Je hebt bij meer inspanning dus meer glucose en zuurstof nodig en je hartslag gaat daardoor omhoog.
  Als je dus een hogere hartslag hebt door je activiteit dan vertelt je dit iets over hoeveel glucose en zuurstof je nodig hebt.
• Doordat ze kunnen meten bij de fietstest hoeveel zuurstof je wel/ niet gebruikt en ze kunnen zien hoeveel je eigenlijk nodig hebt voor die activiteit kunnen ze ook uitrekenen welke activiteiten jij kunt doen met de hoeveelheid zuurstof die je cellen wel gebruiken.
• Dit rekenen ze uit in een MET score. Ook bij slapen moet je energie aanmaken, want ook slapen kost energie. Je hebt voor slapen niet veel energie nodig en dus ook niet zo heel veel zuurstof. Je hebt ongeveer 1 MET nodig om te slapen. Voor zitten en niets doen heb je 1,2 MET nodig en voor zitten en praten heb je 1,5 MET nodig. de marathon lopen kost 16 of meer MET geloof ik. Uit de fietstest kunnen ze dus berekenen dat je duurzame belastbaarheid (de activiteiten die je langer dan een half uur kunt volhouden) een bepaalde MET score heeft en in een tabel kun je dan zien welke activiteiten jij dus wel kunt (alle activiteiten met jouw MET score of een lagere MET score kun jij duurzaam doen).

Tegenwoordig wordt de fietstest niet vaak meer gedaan. Je vraagt van ME patiënten om meer energie te maken dan ze kunnen aanmaken en daarmee maak je iets stuk en patiënten moeten vaak ook heel erg lang herstellen hiervan. Ze lopen eigenlijk meer dan 1 marathon tijdens zo’n test.

In de plaats van de fietstest is een handknijptest gekomen. Daarmee kunnen ze meten hoeveel energie jouw spieren kunnen aanmaken om kracht te zetten.